Tuần trước, Zambia đã không thể thanh toán khoản lãi suất trị giá 42,5 triệu USD của trái phiếu châu Âu, trở thành quốc gia châu Phi đầu tiên vỡ nợ trong thời kỳ COVID-19. Tương lai của Zambia dường như rất mờ mịt.

Theo kênh CNBC, vào ngày 18/11, cơ quan xếp hạng tín dụng Fitch Ratings đã hạ xếp hạng của Zambia từ mức CC xuống mức Ristricted Default (Vỡ nợ hạn chế). S&P Global Ratings cũng đã giảm xếp hạng của Zambia xuống mức tương tự Selective Default (Vỡ nợ một phần). Lý do là chính phủ Zambia cho biết sẽ không thể trả nợ đúng hạn.

Fitch Ratings cũng hủy bỏ xếp hạng với hai loại trái phiếu châu Âu còn lại của Zambia dựa trên giả định rằng chính phủ nước này hoặc sẽ lỡ thời hạn trả lãi suất hoặc có kế hoạch tái cơ cấu mới khiến lại xảy ra tình trạng vỡ nợ. Trái phiếu châu Âu là các công cụ nợ bằng loại tiền tệ khác với tiền tệ của nước phát hành.

Hồ sơ nợ của Zambia đã ngày càng phình to trong những năm gần đây do những vấn đề có từ trước đại dịch COVID-19, khiến các chủ nợ tranh cãi về việc ai phải chịu thiệt hại với các khoản cho vay.
Zambia là nước sản xuất đồng lớn thứ hai châu Phi. Giá đồng đã giảm trong ba năm qua, ảnh hưởng tới khả năng trả khoản nợ tích tụ 11 tỷ USD.

Lần Zambia phát hành trái phiếu châu Âu gần đây nhất là năm 2015 trước khi nợ nần vượt tầm kiểm soát. Nhiều dự án cơ sở hạ tầng của Zambia đều có các khoản vay của Trung Quốc theo khuôn khổ sáng kiến Vành đai và Con đường.

Do đó, các nhà đầu tư trái phiếu châu Âu đã muốn chính phủ Zambia minh bạch hơn về các nghĩa vụ nợ với Trung Quốc, lo ngại rằng Zambia sẽ trả nợ cho Trung Quốc trước khi trả cho họ.

Mọi con mắt giờ đổ dồn vào gói giải cứu tiềm năng của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Ông Irmgard Erasmuc, nhà kinh tế tài chính cấp cao của công ty nghiên cứu NKC African Economics, cho rằng IMF sẽ đóng vai trò quan trọng trong bất kỳ cuộc đàm phán nào. Ông nói: “Chúng tôi cho rằng quy trình có trật tự để tiến tới thỏa thuận trao đổi trái phiếu sẽ đòi hỏi vai trò trung gian của IMF, dựa trên giả định rằng IMF sẽ hỗ trợ Zambia theo chương trình Thể thức Tín dụng Mở rộng (ECF). Nếu không có nhân tố cốt yếu này, quy trình tái cơ cấu sẽ khó khăn và kéo dài, gây ra cú sốc tăng trưởng sâu sắc”.

Dự kiến phái đoàn IMF sẽ tới Zambia vào đầu tháng tới, nhưng ông Erasmus cho rằng IMF có thể yêu cầu Zambia đạt tiến triển nhiều hơn trong quản lý nợ trước khi đưa ra một chương trình giải cứu chính thức.

Ông Robert Besseling, Giám đốc điều hành của công ty tư vấn rủi ro EXX Africa, cho rằng không có gì đảm bảo rằng Zambia sẽ có thể nhanh chóng tái cấu trúc trái phiếu châu Âu hoặc các công cụ nợ khác. Ông nói: “Thực sự không có con đường dễ dàng”.

Zambia đã thanh toán lãi suất một khoản nợ của Ngân hàng Thế giới hai ngày trước khi vỡ nợ vì không thể trả lãi suất trái phiếu châu Âu. Điều này cho thấy thứ tự ưu tiên trả nợ của chính phủ Zambia. Ông Besseling cho rằng trong bối cảnh sắp tới bầu cử ở Zambia, có thể nước này sẽ ưu tiên trả nợ của các thể chế tài chính phát triển như Ngân hàng Thế giới hay Ngân hàng Phát triển châu Phi.

Còn trái phiếu quốc tế và thương mại Trung Quốc có thể sẽ nằm cuối danh sách ưu tiên và Zambia có thể sẽ vỡ nợ với các khoản này.