Thời gian qua, vấn đề vi phạm an toàn vệ sinh thực phẩm dù đã được cảnh báo nhiều nhưng hiện tượng xem thường pháp luật, cố tình đưa thực phẩm bẩn, thực phẩm tẩm ướp loại hóa chất độc hại ra thị trường vẫn không có dấu hiệu thuyên giảm.

Vừa qua, vụ việc sử dụng hoá chất công nghiệp để ngâm tẩy thịt ốc trước khi phân phối cho chợ và các cơ sở ăn uống trên địa bàn TP.HCM của cơ sở chế biến thịt ốc do ông H. làm chủ đây gây xôn xao dư luận.

Theo Luật sư Duyên Trần (Công ty Luật FDVN), đây là hành vi vi phạm an toàn thực phẩm, bị nghiêm cấm theo quy định tại khoản 3 Điều 5 Luật An toàn thực phẩm 2010: “Sử dụng hóa chất không rõ nguồn gốc, hóa chất bị cấm sử dụng trong hoạt động sản xuất, kinh doanh thực phẩm”.

Tùy theo tính chất, mức độ vi phạm, hành vi này có thể bị xử lý vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường và khắc phục hậu quả theo quy định của pháp luật.

Thứ nhất, về xử phạt vi phạm hành chính

Theo khoản 1 Điều 3 Nghị định 115/2018/NĐ-CP, mức phạt tiền tối đa đối với một hành vi vi phạm hành chính về an toàn thực phẩm là 100.000.000 đồng đối với cá nhân, 200.000.000 đồng đối với tổ chức (trừ các trường hợp quy định tại khoản 5 Điều 4; khoản 6 Điều 5; khoản 5 Điều 6; khoản 7 Điều 11; các khoản 1 và 9 Điều 22; khoản 6 Điều 26 Nghị định 115/2018/NĐ-CP).

Cụ thể, với hành vi vi phạm quy định về sử dụng hóa chất trong sản xuất, chế biến thực phẩm, cơ quan chức năng sẽ tiến hành xác định hoá chất mà cơ sở của ông H. sử dụng, có thể sẽ áp dụng một trong các mức phạt sau đây:

“1. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi sử dụng chất, hóa chất quá thời hạn sử dụng hoặc không có thời hạn sử dụng.

2. Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với hành vi sử dụng chất, hóa chất vượt quá giới hạn cho phép hoặc không đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật, quy định an toàn thực phẩm tương ứng.

3. Phạt tiền từ 40.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:

a) Sử dụng chất, hóa chất, kháng sinh, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật cấm sử dụng hoặc ngoài danh mục được phép sử dụng trong sản xuất, chế biến thực phẩm mà sản phẩm trị giá dưới 10.000.000 đồng;

b) Sử dụng chất, hóa chất, kháng sinh, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật chưa được phép sử dụng hoặc chưa được phép lưu hành tại Việt Nam trong sản xuất thực phẩm mà sản phẩm trị giá dưới 50.000.000 đồng.

4. Phạt tiền từ 80.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:

a) Sử dụng chất, hóa chất, kháng sinh, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật cấm sử dụng hoặc ngoài danh mục được phép sử dụng trong sản xuất, chế biến thực phẩm mà sản phẩm trị giá từ 10.000.000 đồng trở lên mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự;

b) Sử dụng chất, hóa chất, kháng sinh, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật chưa được phép sử dụng hoặc chưa được phép lưu hành tại Việt Nam trong sản xuất thực phẩm mà sản phẩm trị giá từ 50.000.000 đồng trở lên mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.”

Đặc biệt, đối với hành vi sử dụng hóa chất bị cấm sử dụng, ngoài danh mục được phép sử dụng, chưa được phép sử dụng hoặc chưa được phép lưu hành tại Việt Nam trong sản xuất, chế biến thực phẩm thì trường hợp đã áp dụng mức phạt cao nhất (chưa đến mức truy cứu TNHS) của khung tiền phạt tương ứng mà vẫn còn thấp hơn 7 lần giá trị thực phẩm vi phạm thì mức phạt tiền được nâng lên từ 5- 7 lần giá trị sản phẩm vi phạm.

Ngoài ra, người vi phạm còn phải chịu hình thức xử phạt bổ sung như đình chỉ một phần hoặc toàn bộ hoạt động sản xuất, chế biến thực phẩm; tước quyền sử dụng Giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm đối với sản phẩm thuộc diện đăng ký bản công bố sản phẩm. Đồng thời thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả là buộc tiêu hủy thực phẩm, hóa chất vi phạm; buộc thu hồi bản tự công bố sản phẩm đối với sản phẩm thuộc diện tự công bố sản phẩm vi phạm.

Thứ hai, về trách nhiệm hình sự

Hành vi sử dụng hóa chất không rõ nguồn gốc, hóa chất bị cấm sử dụng trong hoạt động sản xuất, kinh doanh thực phẩm có thể cấu thành Tội vi phạm quy định về an toàn thực phẩm theo Điều 317 Bộ luật Hình sự. Người vi phạm có thể bị phạt tiền đến 500.000.000 đồng hoặc bị phạt tù lên tới 20 năm tuỳ theo tính chất, mức độ hành vi vi phạm.

Thứ ba, về bồi thường thiệt hại

Theo quy định tại Điều 584 Bộ luật dân sự 2015 thì “Người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường, trừ trường hợp bộ luật này, luật khác có liên quan quy định khác”. Đồng thời, Điều 608 Bộ luật Dân sự 2015 cũng quy định: “Cá nhân, pháp nhân sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ không bảo đảm chất lượng hàng hóa, dịch vụ mà gây thiệt hại cho người tiêu dùng thì phải bồi thường”.

Do đó, trường hợp cơ sở của ông H. dùng hoá chất để ngâm thịt ốc trước khi cho các chợ và tiệm ăn mà gây thiệt hại đến sức khoẻ, tính mạng của người khác thì phải bồi t
hường.

Thiệt hại sức khoẻ, tính mạng bao gồm: Chi phí hợp lý cho việc cứu chữa, bồi dưỡng, phục hồi sức khỏe và chức năng bị mất, bị giảm sút của người bị thiệt hại; thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút của người bị thiệt hại; chi phí hợp lý và phần thu nhập thực tế bị mất của người chăm sóc người bị thiệt hại trong thời gian điều trị; chi phí hợp lý cho việc mai táng; tiền cấp dưỡng cho những người mà người bị thiệt hại có nghĩa vụ cấp dưỡng; thiệt hại khác do luật quy định.

Ngoài ra, còn phải bồi thường một khoản tiền để bù đắp tổn thất về tinh thần mà người đó hoặc những ngời thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của họ gánh chịu (mức tối đa đối với một người có sức khỏe bị xâm phạm không quá 50 lần và đối với một người có tính mạng bị xâm phạm không quá 100 lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định).

Các bên có thể thỏa thuận về mức bồi thường, hình thức bồi thường bằng tiền, bằng hiện vật hoặc thực hiện một công việc, phương thức bồi thường một lần hoặc nhiều lần.

Cũng theo luật sư Duyên Trần, từ các phân tích ở trên, có thể thấy, chế tài xử lý đối với các hành vi vi phạm an toàn thực phẩm hiện nay đã đủ sức răn đe. Mức xử phạt vi phạm hành chính đáp ứng được mục đích gây ảnh hưởng đến “túi tiền” của người vi phạm. Đồng thời, Bộ luật Hình sự hiện hành cũng đã sửa đổi theo hướng không cần có hậu quả xảy ra vẫn có thể xử lý được đối với hành vi vi phạm này.

Tuy nhiên, việc gia tăng các vi phạm trong lĩnh vực này có thể đến từ các bất cập trong quá trình thực thi. Các cơ quan chức năng thiếu phương tiện và nhân lực để có thể thanh tra kiểm tra các đơn vị để phát hiện vi phạm. Việc xử lý vi phạm còn chưa quyết liệt, triệt để. Đồng thời, vấn đề còn nằm trong ý thức và đạo đức của người kinh doanh, người kinh doanh chủ yếu đặt lợi ích của mình lên trên lợi ích của cộng đồng và nhân dân.

Do đó, trong thời gian tới, cần có những kế hoạch kiểm tra, xử lý mạnh tay, quyết liệt hơn. Công tác phổ biến quy định pháp luật về vấn đề này cũng nên được tăng cường. Xử lý được, cũng có nghĩa pháp luật được thực thi, hoang mang vơi đi, lòng tin mới được vun đắp.