Cơ hội để can thiệp lấy huyết khối ở người đột quỵ chỉ có 6 giờ đầu, một số trường hợp đặc biệt có thể tới 24 giờ nhưng người bị đột quỵ cần được đưa đến bệnh viện càng sớm càng tốt.

PGS-TS Mai Duy Tôn, Giám đốc Trung tâm đột quỵ, bệnh viện Bạch Mai cho biết, thời gian gần đây, bệnh viện tiếp nhận nhiều trường hợp cấp cứu đột quỵ rất đáng tiếc vì thời gian nhập viện quá muộn, qua “thời gian vàng” của não.

Gần đây nhất là trường hợp nam bệnh nhân 60 tuổi, quê Thái Bình, có tiền sử khỏe mạnh được đưa đến Trung tâm đột quỵ vì tê yếu nửa người trái. Bệnh nhân nhập viện sau 26 giờ có biểu hiện bất thường. Lý do bệnh nhân đến viện muộn vì quan điểm “khi bị đột quỵ phải nằm bất động để não được nghỉ ngơi”. Chỉ đến khi bệnh nhân nghỉ ngơi gần suốt 1 ngày mà tình trạng tay chân yếu vẫn không cải thiện, lúc đó người thân mới đưa đến bệnh viện.

Một trường hợp khác là nữ bệnh nhân hơn 60 tuổi, có tiền sử hoàn toàn khỏe mạnh. Buổi sáng thức dậy chuẩn bị ra khỏi nhà tập thể dục, bà đột nhiên thấy hơi yếu nhẹ và tê bì nửa người phải, kèm méo miệng nhẹ. Nghĩ rằng do trúng gió nên bà tự đi vào giường nghỉ. Sau đó, người con gái đã gọi bác sĩ châm cứu đến tập và điều trị cho bà. Sau 1 ngày tình trạng vẫn không cải thiện, gia đình mới đưa bà đến Trung tâm đột quỵ, bệnh viện Bạch Mai, thế nhưng bệnh nhân đã qua “giờ vàng” để cứu não.

Theo PGS Tôn, trên thực tế có rất nhiều ca lâm sàng về bệnh nhân đột quỵ não được đưa đến Trung tâm Đột quỵ Bạch Mai trong tình trạng muộn, qua mất “giờ vàng”. Với những trường hợp này, nếu nặng thì tử vong, nhẹ thì tàn phế suốt đời. Vì vậy, PGS Tôn khuyến cáo điều đặc biệt quan trọng khi phát hiện người thân có dấu hiệu đột quỵ là cần hành động nhanh để kịp đến bệnh viện trong “giờ vàng”. “Cơ hội để dùng thuốc tiêu sợi huyết chỉ có 4-5 giờ từ khi khởi phát. Cơ hội để can thiệp lấy huyết khối chỉ có 6 giờ đầu, ngoài ra một số trường hợp đặc biệt có thể tới 24 giờ. Nếu càng đến sớm bao nhiêu thì tỉ lệ điều trị thành công càng cao”- PGS Tôn lưu ý.

PGS Tôn cho biết những việc cần làm ngay khi có người thân bị đột quỵ đó là:

– Lập tức gọi xe cứu thương để họ có thể hỗ trợ cứu sống bệnh nhân trên đường đến bệnh viện và có khả năng làm giảm các tác động của đột quỵ não.

– Phải nói tình trạng “đột quỵ não” với nhân viên cấp cứu 115 để được chuẩn bị phương tiện y tế phù hợp và chọn bệnh viện chuyên điều trị đột quỵ não trước khi họ chuyển bệnh nhân.

– Phải theo dõi các triệu chứng và hỏi chuyện người bệnh: Hỏi về tất cả các loại thuốc mà người bệnh đang dùng, tình trạng sức khỏe, có dị ứng gì không? Ghi lại tất cả các triệu chứng bao gồm: Thời điểm đột quỵ, tiền sử bệnh tật của người bệnh như tăng huyết áp, bệnh tim, ngừng thở khi ngủ, tiểu đường…

– Khuyến khích người bệnh nằm xuống: Để người bệnh nằm nghiêng với tư thế đầu cao.

– Thực hiện kỹ thuật hồi sinh tim phổi (CPR): Một số người bệnh có thể bất tỉnh trong cơn đột quỵ não. Nếu điều này xảy ra, hãy đánh giá tình trạng hô hấp của họ, xem họ có còn thở không. Nếu bạn không thể bắt được mạch, hãy bắt đầu thực hiện hồi sinh tim phổi…

Ngoài ra, theo PGS Mai Duy Tôn, có 3 điều không nên làm đối với bệnh nhân đột quỵ não là:

– Không được cho người bệnh uống thuốc: Mặc dù aspirin là chất làm loãng máu, tuy nhiên không được cho người bệnh uống aspirin hay bất kỳ một loại thuốc nào khác. Đã có nhiều sự cố vô cùng đáng tiếc khi người thân cho bệnh nhân uống An cung…

– Không cho bệnh nhân ăn hoặc uống bất cứ thứ gì: Bởi vì bệnh nhân đột quỵ não thường không tỉnh táo và có thể có rối loạn nuốt.

– Không cho người bệnh tự đi xe đến bệnh viện: Các triệu chứng đột quỵ não rất khó để nhận biết ngay từ đầu.

Đâu là thời gian vàng trong đột quỵ não

Theo PGS Mai Duy Tôn, thời gian vàng trong đột quỵ não hay “thời gian là não” là cụm từ để nhấn mạnh rằng càng trì hoãn đột quỵ não thì càng có nhiều thiệt hại cho người bệnh. Tế bào não sẽ chết chỉ trong vài phút nếu không được cấp máu hoặc ôxy.

Đối với đột quỵ thiếu máu não, khi mạch máu lớn trong não bị tắc, cứ mỗi giây trôi qua có 32.000 tế bào não chết và cứ mỗi phút trôi qua sẽ có 1,9 triệu tế bào não bị chết.

Thời gian vàng trong đột quỵ thiếu máu não là 270 phút nếu sử dụng thuốc tiêu huyết khối làm tan cục máu đông hoặc trong 6-8 giờ nếu lấy huyết khối cơ học trong trường hợp tắc động mạch lớn trong não. Tuy nhiên, nếu người bệnh được điều trị càng sớm trong khoảng thời gian này thì cơ hội phục hồi, ít để lại di chứng càng cao. Ngược lại, nếu điều trị càng muộn trong “cửa sổ” thời gian này cơ hội phục hồi sẽ thấp đi.